4-Yanwar etigen Kanada Sherqiy Türkistan Jem’iyitining reisi Tuyghun Abduweli qatarliq paaliyetchiler ziyaritimizni qobul qilip, Kanadaning torunto, montériyal we wankowir sheherliride ötküzülüwatqan Xitaygha qarshi naraziliq namayish heqqide melumat berdi.
Kanadaning Montériyal shehiridiki namayish yétekchiliridin Nurmemet ependining bildürüshiche, Kanada Sherqiy Türkistan Jem’iyitining teshkillishi bilen orunlashturulghan naraziliq namayishigha Montériyal shehiri we etraptiki Uyghurlardin xéli köp sanda kishi qatnashqan. 4-Yanwar etigen hawaning soghuq bolushigha qarimay montriyal etrapidiki Uyghurlar uzun yollarni bésip namayish meydanigha etigendila yighilghan.
Kanada Sherqiy Türkistan Jem’iyitining reisi Tuyghun Abduwelining bildürüshiche, toruntoda ötküzülüwatqan Xitaygha qarshi naraziliq namayishini Kanada Sherqiy Türkistan Jem’iyiti teshkilligen bolsimu, emma namayishqa Kanadada Xitay hökümitige qarshi paaliyet élip bériwatqan, Xitay démokratliri, Tibetler, Falun’gongchilar we “Bir erkin dunya” teshkilatining ezalirimu awaz qoshqan.
Namayish meydanidin igiligen ehwallardin melum bolushiche, torunto shehiridiki Xitay konsulxanisi aldida ötküzülgen naraziliq namayishida Xitayning “Qayta terbiyelesh merkezliri” namidiki jaza lagérlirigha qamalghan Uyghurlarni shertsiz qoyup bérish, Xitay türmiside yillardin buyan qamilip yétiwatqan hüseyin jélilni azad qilish, Xitay hökümiti yéqinda tutqun qilghan Kanada puqralirini qoyup bérish telep qilinip, Xitaygha qarshi naraziliq sho’arliri towlan’ghan.
Namayish meydanidin ziyaritimizni qobul qilghan Kanadadiki “Bir erkin dunya” teshkilatining bashliqi mejit ependi, Xitay démokratliridin shéng shö xanim we Kanadadiki xristiyan jem’iyitining ezaliri özlirining bu qétimqi namayishqa ishtirak qilishidiki sewebler heqqide toxtaldi.
“Bir erkin dunya teshkilati” ning bashliqi mejit ependi sözide mezkur teshkilatining öz paaliyetliride dunyaning herqaysi jaylirida da’iriler teripidin ézilishke uchrawatqan az sanliqlarning heqoquqini qoghdashni teshebbus qilip kéliwatqini bildürdi. U Xitay hökümitining Uyghur qatarliq xelqlerge yürgüzüwatqan chékidin ashqan basturushigha qarita pütkül dunyaning yenila sükütte turuwatqanliqini eyiblidi.
U mundaq dédi: “Xitayda hazir diktatorluq tüzüm küchiyiwatidu. U yerde Uyghurlar, Tibetler, Falun’gongchilar we Xristiyan murtliri basturuliwatidu. U yerdiki jaza lagérlirigha qamalghan Uyghurlar, Falun’gongchilar iztirap chékiwatidu, ularning ichki organliri éliniwatidu. Emma pütkül dunyaning közi Xityaydin kélidighan pulda we iqtisadiy menpeette bolghini üchün bu jinayetlerge süküt qiliwatidu. Emma biz pul-menpeetni dep u yerde boluwatqan jinayetlerge süküt qilmasliqimiz kérek. Naraziliq bildürüshimiz kérek.”
U yene Kanada hökümitiningmu Uyghurlar weziyitige inkas qayturmay sükütte turuwatqanliqini tenqidlidi.
“Kanada hökümitiningmu bu mesilidiki Xitaygha tutqan pozitsiyesi bizni ümidsizlendürüwatidu. Chünki Kanada hökümitimu iqtisadiy menpeetni we pulni közlewatidu. Emma bu ehwal özgirishi kérek! Kanada hökümiti we dunya Xitaygha qarita qattiq inkas qayturushi we téximu köprek emeliy ish qilishi kérek!”
Xitay démokratliridin Shéng Shö xanimmu ziyaritimizni qobul qildi. U mundaq dédi: “Men bu xil naraziliq namayishlirigha daim qatniship turimen. Men toruntoda turuwatqinimgha 30 yilgha yéqinlashti. Men özümmu bir kishilik hoquq paaliyetchisi bolush süpitim bilen bundaq naraziliq namayishliridin 100 din artuqini teshkillidim désem bolidu. Chünki bügün bizning bu yerde birleshme namayish élip bérishimiz intayin muhim ehmiyetke ige. Démekchi bulghinim kompartiye Xitayda hakimiyet ornatqandin buyan u yerdiki xelqler üzlüksiz halda kommunizmning ziyankeshlikige uchrap kéliwatidu. U yerdiki xelqler kompartiyening mustebit hakimiyitige naraziliq bildürüshke, qarshiliq qilishqa amalsiz halette. 50-Yillar, 60-yillar, 70-yillar, hetta 80-90-yillardin kéyinmu u yerde kommunist hökümetning insaniyetke qarshi jinayetliri dawamliq yüz bériwatidu. Bügünki kün’ge kelgende bolsa milyondin artuq Uyghur jaz lagérlirigha qamilip, ulargha qarita insaniyetke qarshi jinayet ötküzüliwatidu. Eger biz erkin dunyada yashap turuqluqmu buxil jinayetke süküt qilsaq, u halda insanliqqimizghimu yüz kélelmeymiz.”
Kanada Sherqiy Türkistan Jem’iyitining muawin reisi Ekrem ependi bu qétimqi namayishning Kanada bilen Xitayning munasiwiti yirikleshken waqitqa toghra kelgenlikini bildürdi. U naraziliq namayishidin ilgiriki teshwiqat xizmiti yaxshi ishlen’genliki üchün namayish meydanigha Kanadadiki tesiri nisbeten küchlük bolghan taratqularning muxbirlirimu kelgenlikini bildürdi.
Kanada Sherqiy Türkistan Jem’iyitining reisi Tuyghun Abduweli ependi 4-yanwar ötküzülgen namayishning 2019-yili kirishi bilen mezkur teshkilatning orunlashturushida élip bérilghan tunji qétimliq namayish ikenlikini bildürdi. U Kanada sherqiy türkistan jem’iyitining bundin kéyin öz paaliyetlirini dawamliq kücheytidighanliqini bildürdi.
